برخلاف تصور بعضى که امر و نهى را مربوط به تذکرات فردى در گناهان شخصى میدانند، این دو واجب در مدارى به وسعت تمام دین در حرکت هستند. این روایت از وجود نازنین امام باقر علیه السلام به روشنی به اهمیت و جایگاه این دو فریضه الهی در میان سایر فرائض اشاره می کند ضمن اینکه نشان می دهد که امر به معروف و نهی از منکر در همه شئون زندگی انسان تاثیرگذار است.

عن ابی جعفر علیه السلام:

إِنَّ الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیَ عَنِ الْمُنْکَرِ فَرِیضَةٌ عَظِیمَةٌ بِهَا تُقَامُ‏ الْفَرَائِضُ هُنَالِکَ یَتِمُّ غَضَبُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عَلَیْهِمْ فَیَعُمُّهُمْ بِعِقَابِهِ فَیُهْلَکُ الْأَبْرَارُ فِی دَارِ الْفُجَّارِ وَ الصِّغَارُ فِی دَارِ الْکِبَارِ إِنَّ الْأَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ وَ النَّهْیَ عَنِ الْمُنْکَرِ سَبِیلُ الْأَنْبِیَاءِ وَ مِنْهَاجُ الصُّلَحَاءِ فَرِیضَةٌ عَظِیمَةٌ بِهَا تُقَامُ‏الْفَرَائِضُ‏وَ تَأْمَنُ الْمَذَاهِبُ‏وَ تَحِلُّ الْمَکَاسِبُ وَ تُرَدُّ الْمَظَالِمُ وَ تُعْمَرُ الْأَرْضُ وَ یُنْتَصَفُ مِنَ الْأَعْدَاءِ وَ یَسْتَقِیمُ الْأَمْر

لذا تمام وزارت خانه‏ ها، سازمان ها، ارگانها، قوه قضائیه، مرزها و پادگانهاو صدا و سیما میدان امر به معروف و نهى از منکر است. این مدار بزرگ را ما از حدیثى میفهمیم که میفرماید: به ما تقام الفرائض‏؛ یعنى قوام واجبات به امر معروف و نهى از منکر است. احیاى نماز به دعوت مردم است؛ آن هم با صوت زیبا و رسا در مکان بلند به طور مکرر که بگوئیم: حى على الصلوة. این جمله خود امر به معروف است.

در مسأله جهاد اگر تبلیغات و دعوت و تشویق از یک سو و برنامه ریزى اجرائى از سوى دیگر نباشد، جبهه ها خلوت میشود. در موضوع زکات نیز اگر تذکرات پى در پى نباشد، انگیزه براى پرداخت خمس و زکات از بین میرود. در ادامه حدیث می خوانیم:و تأمن المذاهب‏؛ یعنى با اجراى امر به معروف و نهى از منکر، امنیت جاده‏ ها تأمین شود.

همین تابلوهاى ساده که در جاده‏ ها میبینیم و این تذکرات و هشدارها و اعلام خطرها و کنترلها و تعیین مقدار سرعت، جلو هزاران حادثه تلخ را مى‏گیرد. اگر پلیس و بازرس در مسیر راهها و یا این هشدارها و جریمه ها و پیامها و نظارت نبود، هر روز ماشینهایى سرقت میشدند؛ افرادى ربوده میشدند؛ ماشینهایى با سرعت هاى غیر مجاز میرفتند و سبقت هاى نابجا میگرفتند؛ کرایه هاى گزاف و بى رویه گرفته‏ میشد؛ هرج و مرجى در جاده ها به وجود می آمد و براى هر مسافرت تمام بستگان دلهره پیدا میکردند.

در جمله دیگرى که از برکات امر به معروف سخن می گوید، میخوانیم: و تحل المکاسب‏؛ یعنى با امر به معروف و نهى از منکر، درآمدها حلال میشود. اگر فروشنده‏ اى که جنس معیوب وارد بازار میکند، همه مردم فریاد بزنند و انتقاد کنند، دولت او را تنبیه کند، بازار اصلاح میشود. اگر در برابر کم فروشیها، گرانفروشیها، ربا خوریها و حیله و تزویرها همه افراد حساس باشند، بازار اصلاح میشود.

حضرت على علیه‏ السلام‏ همواره با تازیانه وارد بازار میشد و به کسانى که جنس خود را در سایه میفروختند تا عیب آن مخفى بماند و یا جنس بهتر را روى دیگر اجناس و نوع نامرغوب را در زیر می نهادند، هشدار میداد.

جمله دیگر درباره نقش امر به معروف و نهى از منکر، در سالم نمودن قوه قضائیه است؛ آنجا که میفرماید: و ترد المظالم‏؛ با امر به معروف و نهى از منکر حق به صاحبش بر میگردد. آرى! اگر مردم اطلاعات صادقانه خود را به عنوان شاهد در اختیار قاضى و دادستان قرار دهند و مسؤولان قضایى را آگاه کنند، بسیارى از ظلمها قابل برگشت است.

اگر هرکس در برابر ظالم به وظیفه خود عمل کند، ظالم، میدانى براى ظلم کردن نمى یابد و قهراً حق‏ها به صاحبش بر می گردد. امام صادق علیه السلام به یکى از یاران خود فرمود: اگر شما دور بنى عباس را نمى گرفتید، آنها ما را خانه نشین نمى کردند. سکوت شما ما را خانه نشین کرد. اگر امروز همه کشورهاى اسلامى بر سر اسرائیل غاصب فریاد زنند، او مناطق تحت اشغال خود را به اعراب پس می ‏دهد.

حضرت میفرماید: و تعمر الارض‏. آباد شدن زمین، یکى دیگر از آثار امر به معروف و نهى از منکر است؛ زیرا آبادى نیاز به تلاش و سرمایه گزارى و علاقه و تخصص و بسیج شدن و تعاون دارد که همه آنها از معروف‏ هاست و باید به آن امر شود فاسد کردن زمین از طریق جنگ و بیکارى و رها کردن و راکد گذاشتن سرمایه‏ ها و فتنه و تفرقه و اسراف و عیاشى است- که همه آنها از منکرات است- و باید از آنها جلوگیرى شود.

با امر به معروف و نهى از منکر میتوان از دشمن انتقام گرفت. آرى! گرفتن حق نیاز به آگاهى، قدرت، اراده، وحدت، شجاعت، تبلیغات دارد که هر یک از آنها با تذکر و حمایت و تشویق و در یک کلمه با امر به معروف حاصل میشود. چه زیباست سخن‏ حضرت که میفرماید: و ینصف من الاعداء.

‏

با امر به معروف و نهى از منکر، نظام شما ثبات پیدا میکند (و یستقیم الامر) ؛ زیرا اگر بهترین قانون و نظام، مراقبت و حمایت نشود، متزلزل خواهد شد. امر به معروف و نهى از منکر ضامن پایدارى نظام و حمایت از نیکوکاران، و استخوانى در گلوى خلافکاران است.